Najbrudniejsze miasta w Rosji w 2024 roku

Kiedy w 2024 roku ludzie opowiadają o pięknie Rosji, w głowie pojawiają się liczne obrazy majestatycznych gór i niesamowitej przyrody. Jednak za tą błyszczącą fasadą kryje się inna strona – problem zanieczyszczeń miejskich, który w dalszym ciągu nęka społeczeństwo. W tym artykule przyglądamy się najbrudniejszym miastom w Rosji w 2024 roku, ujawniamy przyczyny i konsekwencje tego problemu oraz omawiamy możliwe rozwiązania.

Co odróżnia „brudne” miasto od „czystego” miasta? Nie, nie mówimy o pracy przedsiębiorstw użyteczności publicznej i umiejętności machania miotłą przez woźnych - tym razem porozmawiamy o środowisku. Nie jest tajemnicą, że na środowisko narzeka wielu mieszkańców miast, zwłaszcza tych dużych i tych, w których pobliżu zlokalizowane są duże przedsiębiorstwa produkcyjne. I te skargi nie są fikcyjne - według statystyk co roku na choroby związane z „złą ekologią” umiera aż 140 tysięcy mieszkańców Federacji Rosyjskiej – około 5% ogólnej liczby zgonów.

W tym roku Ministerstwo Zasobów Naturalnych postanowiło odsłonić swoje karty – wyniosło to lista najbrudniejszych miast w Rosji w 2024 roku, których ekologia może być niebezpieczna dla zdrowia.

1. Brack

Na czele zestawienia 10 najbrudniejszych miast w Rosji znajduje się Brack. Zdaniem naukowców za wzrost zachorowań na choroby nowotworowe wśród mieszkańców miast odpowiedzialna jest sytuacja środowiskowa. Jeśli poziom zanieczyszczenia powietrza pozostanie na tym samym poziomie, w przyszłości będzie tylko gorzej. Powodem, jak zwykle, jest szereg dużych przedsiębiorstw przemysłowych zlokalizowanych na terenie miasta, w tym celulozownia i tektura, huta aluminium i elektrownia wodna. Jest to szczególnie nieprzyjemne dla mieszkańców regionu centralnego, gdzie wiatry niosą ze sobą wszystkie unikalne aromaty przemysłowe.

Oprócz emisji z przedsiębiorstw, latem atmosferę Bracka zatruwają regularne pożary lasów, które co roku spalają ogromne obszary.

Na szczęście mieszkańcy miasta mają ujście – „Braterskie Morze”, czyli zbiornik, do którego nikt nie wylewa ścieków, a nad którego brzegiem można spokojnie i bezpiecznie pływać i opalać się.

2. Nowokuźnieck

Kolejne duże przemysłowe syberyjskie miasto o wyjątkowo niefortunnej lokalizacji - jego terytorium graniczy z górami, które uniemożliwiają wianie wiatrów przez miasto. W rezultacie nad miastem unosi się smog, na który składają się spaliny samochodowe i przemysłowe.

A w Nowokuźniecku jest wiele przedsiębiorstw - są to zakłady metalurgii żelaza i metali nieżelaznych, elektrownie węglowe, a także elektrownie cieplne, bez których nie obejdzie się żadne duże miasto. Jak zwykle rozważni właściciele nie spieszą się z modernizacją sprzętu - w rezultacie przez filtry z łatwością przechodzi ponad 80% szkodliwych substancji. Dlatego co roku do atmosfery miasta przedostaje się nawet 300 ton szkodliwych substancji, które z uwagi na słabą cyrkulację powietrza wdychają mieszkańcy Nowokuźniecka.

W mieście jest też problem ze składowiskami – te istniejące nie są w stanie poradzić sobie z ilością śmieci. Rośnie więc liczba przypadkowych wysypisk śmieci, na których mieszkańcy wyrzucają swoje odpady, co dodaje niepowtarzalnego charakteru atmosferze miasta.

3. Czelabińsk

Ranking najbrudniejszych miast Rosji w 2024 roku byłby niekompletny bez „miasta twardzieli”. Historycznie rzecz biorąc, koncentracja dużych przedsiębiorstw przemysłowych jest największa za Uralem. Dlatego Syberyjczycy najbardziej cierpią z powodu złej ekologii. Czelabińsk nie był wyjątkiem. Zarówno w samym mieście, jak i poza nim znajduje się wiele przedsiębiorstw przemysłowych. W rezultacie mieszkańcy Czelabińska oddychają powietrzem o wysokiej zawartości różnych szkodliwych substancji chemicznych - na przykład fenolu, siarkowodoru, formaldehydu i tak dalej. Smog wisi w mieście niemal 24 godziny na dobę.

Problemy zwiększa także położenie miasta – najczęściej (od jednej trzeciej do połowy dni w roku) panuje tam spokój lub co najwyżej wieje słaby wiatr. W przypadku braku ruchu powietrza masy powietrza nie mieszają się, a emisje gromadzą się w dolnych partiach atmosfery. A mieszkańcy Czelabińska zmuszeni są tym oddychać. Miasto należy także do najgorszych w Rosji pod względem poziomu życia.

Kolejną przyczyną niekorzystnej sytuacji ekologicznej w mieście jest brak miejsca na składowanie śmieci. Ćwierć wieku temu główne składowisko miejskie było całkowicie zapełnione, a ta gigantyczna góra śmieci w miesiącach letnich zaczyna od czasu do czasu się palić, co przysparza kłopotów mieszkańcom Czelabińska. O tak, a kąpiel w zbiornikach w pobliżu Czelabińska nie jest zalecana.

4. Niżny Tagil

Niżny Tagil otrzymał w majowym dekrecie prezydenckim specjalne wyróżnienie jako jedyne miasto obwodu swierdłowskiego – najwyższym testamentem nakazano zmniejszenie emisji do powietrza miasta o co najmniej 20%. Partia powiedziała: „Musimy!” Burżua odpowiedział: „Tak!” Miejskie organizacje ekologiczne zauważają wzmożoną aktywność właścicieli fabryk we wdrażaniu dekretu. Mimo że mocno uderzy to w ich portfele, bo ochrona środowiska to kosztowny biznes. Według obliczeń na utrzymanie sytuacji ekologicznej miasta w akceptowalnym stanie należy przeznaczyć z budżetu co najmniej 3% środków. W rzeczywistości uwalniane jest oczywiście nie więcej niż 0,02%.

W Niżnym Tagile znajduje się kilka dużych przedsiębiorstw przemysłowych, które przyczyniają się do zanieczyszczenia; wśród nich znany z filmów na YouTube „Uralvagonzavod”. Liderem wśród nich pod względem emisji jest Huta Żelaza i Stali Niżny Tagil. Oprócz powietrza przedsiębiorstwa zatruwają również wodę, odprowadzając ścieki do źródeł wody. To prawda, że sytuacja nie jest już tak katastrofalna, jak kiedyś na początku lat 90. - wiele „brudnych” przedsiębiorstw zbankrutowało i upadło, a pozostałe przynajmniej w jakiś sposób zachowują przyzwoitość.

5. Magnitogorsk

Na liście najbrudniejszych miast Rosji w 2024 roku pod względem ekologii znalazł się także Magnitogorsk. Miejscowy zakład metalurgiczny jest jednym z największych zakładów przeróbki rudy żelaza w kraju. W rezultacie, pomimo wszelkich wysiłków kierownictwa zakładu, stężenie szkodliwych substancji w atmosferze jest 10-20 razy wyższe.

Zmianom uległy także wody Uralu, który na jego nieszczęście przepływa obok – na potrzeby zakładu rzeka została ogrodzona tamą, skąd czerpie się wodę na potrzeby przedsiębiorstwa. Natomiast zużyta woda, choć przeszła przez filtry, jest tam odprowadzana. W efekcie jedzenie złowionych tam ryb dosłownie zagraża życiu.

Najbardziej cierpią mieszkańcy lewego brzegu Uralu, gdzie koncentruje się produkcja. Władze miasta postanowiły budować wyłącznie na prawym brzegu Uralu, gdzie sytuacja ekologiczna jest mniej lub bardziej korzystna (i przesiedlić tam mieszkańców „lewego brzegu”). W przyszłości planuje się (kiedyś, gdy wystarczy pieniędzy) wybudować kilka małych miasteczek satelitarnych Magnitogorsk, umieścić je na terenach leśnych i zbudować drogi do miasta. Krążą pogłoski, że będzie to tańsze niż próba modernizacji miasta w obecnym kształcie.

6. Norylsk

Główną przyczyną zanieczyszczenia Norylska jest praca lokalnego zakładu metalurgicznego „Norilsk Nickel”. Co roku, nie skąpiąc, wypuszcza do powietrza, które pokrywa miasto, dwa i pół miliona ton dwutlenku siarki.

W wyniku działalności przedsiębiorstwa i złego stanu oczyszczalni woda w Norylsku uzyskała niepowtarzalny turkusowo-zielony kolor ze względu na wysoką zawartość siarczanu miedzi. Okoliczne lasy iglaste są bezlistne – ich igły zostały spalone przez kwaśne deszcze. Emisje ścieków zniszczyły całą florę i faunę w jeziorach w pobliżu miasta. Dobrze, że dzięki silnym wiatrom smog w Norylsku ledwo trwa.

Nic dziwnego, że Norylsk znalazł się na liście najbardziej zanieczyszczających środowisko miast w Rosji w 2024 roku. Jedynym pocieszeniem dla mieszkańców Norylska jest fakt, że według światowego rankingu najbrudniejszych miast świata Norylsk nie jest jeszcze liderem. Zdecydowanie wyprzedzają go miasta chińskie i indyjskie: tam sytuacja z emisjami przemysłowymi do powietrza jest jeszcze gorsza.

7. Omsk

Sytuację ekologiczną w mieście najlepiej charakteryzuje obecność w mieście największego ośrodka onkologicznego na Syberii. Od kilku lat Omsk znajduje się w pierwszej piątce rosyjskich miast, w których ludność jest najbardziej chora na nowotwory. Przyczyną niekorzystnej sytuacji ekologicznej jest duża liczba przedsiębiorstw przemysłowych zlokalizowanych na terenie miasta. Aromatów dodaje także ferma drobiu – dzięki niej mieszkańcy pobliskich osiedli nie odważą się otwierać okien, żeby przewietrzyć mieszkanie. I choć w centrum miasta nie ma firm, ich brak jest z nawiązką rekompensowany samochodami.

Irtysz, nad którego brzegiem stoi miasto, choć dość płytki, może jednak sprawić wiele problemów tym, którzy odważą się w nim pływać. Istnieją bakterie E. coli, gronkowce i inne bakterie, które nie mają nic przeciwko osiedlaniu się u ludzi.

Jednak od 2010 roku miasto stara się ograniczać emisję gazów cieplarnianych. W tym celu w elektrowniach cieplnych instaluje się filtry wychwytujące cząsteczki dymu oraz unowocześnia się wyposażenie elektrowni. Pozostaje tylko rozwiązać problem śmieci, który w Omsku jest krytyczny – dwa z trzech składowisk są zamknięte, a trzecie nie jest w stanie poradzić sobie z gigantycznymi ilościami śmieci, które codziennie wyrzuca ponad milionowe miasto.

8. Krasnojarsk

Krasnojarsk od dawna zdecydowanie pozostaje w tyle za czerwoną linią bezpieczeństwa ekologicznego. Naukowcy uważają, że jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, za 70 lat nikt nie będzie mógł mieszkać w mieście. Z wyjątkiem karaluchów - te przetrwają wszędzie.

W lutym 2018 roku miasto spowiła żółta mgła, niemal jak z powieści Stephena Kinga. A mieszkańcom, zwłaszcza cierpiącym na choroby układu oddechowego, w ogóle nie zalecano wychodzenia na zewnątrz. Stężenie szkodliwych substancji w tej żółtej mgle znacznie przekraczało normę. A mieszkańcy regularnie obserwują zjawisko, które nazywają „czarnym niebem”. Nie jest jeszcze kruczoczarny, raczej ciemnoszary, ale podejrzewamy, że przed nami jeszcze więcej.

Jak zwykle winne są przedsiębiorstwa przemysłowe (zwłaszcza huta aluminium, która stale zwiększa swoje moce produkcyjne) i elektrownie cieplne; ilość spalin samochodowych wynosi nie więcej niż 35% z wyjątkowej atmosfery miasta. A przede wszystkim winna jest ludzka chciwość – zarówno duże przedsiębiorstwa, jak i prywatne, jako paliwo wykorzystują bardzo tani, niskiej jakości węgiel. Kotły elektryczne nie są dostępne dla wszystkich ze względu na wysokie ceny. Więc topią. W ten sposób sadza osadza się na oknach, ścianach i ziemi.

9. Lipieck

Podobnie jak Norylsk, Lipieck odczuwa skutki posiadania na terenie miasta dużego przedsiębiorstwa przemysłowego. Zakład Metalurgiczny w Nowolipiecku hojnie „oddaje” mieszkańcom Lipiecka 290 tysięcy ton szkodliwych emisji rocznie. I chociaż znajduje się na lewym, niskim brzegu rzeki Woroneż, a zabudowa mieszkalna na prawym, wyższym brzegu, to jednak przy południowo-wschodnim wietrze przenikają charakterystyczne zapachy dużego przedsiębiorstwa przemysłowego, w tym smród siarkowodoru do mieszkań mieszkańców miasta.

Miastem regularnie wstrząsają skandale – ktoś nocą po cichu wypuszcza do powietrza szkodliwe substancje w ilościach znacznie przekraczających normę. Ale kto to robi, pozostaje tajemnicą spowitą ciemnością.

Oprócz przedsiębiorczości samochody wnoszą także swój niepowtarzalny akcent do atmosfery miasta. Około jedna trzecia szkodliwych substancji w powietrzu to ich zasługa. Zaniepokojeni mieszkańcy Lipiecka wprowadzili ciągły monitoring jakości powietrza (swoją drogą Lipieck to jedyne miasto w Rosji, które ma taki system) i starają się unowocześnić ruch w mieście, aby zmniejszyć ilość emisji. To prawda, jak mówią złe języki, zrobiono to przede wszystkim po to, aby obciąć budżet - bo jakoś wyników nie widać.

Mieszczanie mieli szczęście tylko z wodą – podziemne źródła nie zostały jeszcze dotknięte szkodami przemysłowymi.

10. Czyta

Od kilku lat Czyta znajduje się w gronie najbardziej zanieczyszczonych miast w Rosji (na liście, oprócz Czity, znajduje się jeszcze dziewięciu chorych). Choć może to paradoksalne w przypadku tak małego miasta (populacja Czyty nie sięga nawet 350 tys. osób), jednym z powodów jest liczba samochodów przypadająca na jednego mieszkańca. Wyprzedza lud Czity w miłości do swoich żelaznych przyjaciół - nie, nawet nie Moskwy czy Sankt Petersburga, ale Władywostok. Miasto położone jest w kotlinie, ogrodzonej wzgórzami, zabudowanej gęsto i wieżowcami - w efekcie prawie nie ma tam cyrkulacji powietrza i choć często wieją tam silne wiatry, zimą Chita przykryta jest gęstą czapą smogu.

Starożytny system grzewczy miasta - elektrownie cieplne, zarówno pierwsza, jak i druga, a także miejskie kotłownie wykorzystujące węgiel i olej opałowy jako paliwo, również dodają „smaku” piekielnej mieszance. Jak mówią mieszkańcy Czyty, wystarczy przejechać kilka kilometrów od miasta, a już widać, jak nad miastem unosi się brudnobrązowa mgła, przez którą przebija się jedynie czarny dym z elektrowni rejonowej. Mówią jednak, że kotłownie przechodzą na nowocześniejsze rodzaje paliwa, ale efektów na razie nie widać – Czita nadal pozostaje jednym z „najbrudniejszych” miast w Rosji.

8. Czerepowiec

Pomimo niewielkiej liczby ludności (nieco ponad 300 tys. osób) Czerepowiec jest głównym ośrodkiem przemysłowym Rosji, w którym znajduje się druga co do wielkości huta stali w kraju. Ponadto funkcjonują tam jeszcze dwa zakłady przemysłowe, których kategoria zagrożenia środowiska jest w pierwszej kolejności najwyższa.

A jeśli dodamy tutaj, że oprócz tych trzech przedsiębiorstw, w mieście jest jeszcze około 300 fabryk... Nic dziwnego, że drugą najczęstszą chorobą w mieście jest rak, a także rak płuc.

12. Miednogorsk

Listę najbrudniejszych miast Rosji w 2024 roku uzupełnia Miednogorsk, położony w obwodzie Orenburg. To jedno z tak zwanych „monomiast” – osiedli, które powstały wokół jakiegoś dużego przedsiębiorstwa lub pola, aby pracownicy mieli gdzie mieszkać, a ich rodziny – miejsce do nauki i zakupów.

Miednogorsk wychował się wokół złoża pirytu miedzi, na którym w latach 30. XX wieku zbudowano fabrykę miedzi i siarki. Po zamknięciu kopalni zakład kontynuował działalność, jednak przestawił się na surowiec z importu. W mieście znajduje się jeszcze jedna duża fabryka, pozostałość po czasach sowieckich – Uralelectro.

Ale „przemysłowe” powietrze to nie jedyny problem środowiskowy Miednogorska. Kopalnia pozostawiła po sobie ślad – kamieniołom, w którym wydobywano miedź. W ciągu pół wieku napłynęła do niego woda, która przybrała trującą zieloną barwę i zaczęła przedostawać się do wód gruntowych, stopniowo je zatruwając. W lokalnej rzece eksperci ds. ochrony środowiska odkryli rekordowe wartości miedzi i cynku, przekraczające normy ponad 30-krotnie!

Czynniki zanieczyszczenia powietrza i powstawania NMU

Za choroby człowieka odpowiedzialny jest przede wszystkim smog – toksyczna mgła, w której znajduje się wiele szkodliwych substancji, które mogą uszkadzać układ oddechowy. I nie tylko - brudne powietrze może powodować zaburzenia układu odpornościowego, powoduje wzrost ciśnienia krwi, występowanie patologii u niemowląt, a także może zaostrzać przebieg chorób sercowo-naczyniowych.

Smog powstaje na skutek spalin samochodowych (im więcej samochodów jest w mieście, tym trudniej się w nim oddycha), a także na skutek szkodliwych emisji, jeśli na terenie miasta lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się przedsiębiorstwa przemysłowe.

Ważną rolę odgrywa lokalizacja i układ miasta – jeśli jest ono położone na słabo wentylowanej nizinie, wówczas zwiększa się ryzyko zachorowania mieszkańców na choroby układu oddechowego

Jak poprawią środowisko w Rosji?

Oprócz sporządzenia tej listy Ministerstwo Zasobów Naturalnych zaproponowało również Dumie Państwowej projekt ustawy o informacjach o środowisku.

Według urzędników program poprawy bezpieczeństwa ekologicznego zostanie uruchomiony w 2019 r., ale jak widzimy od 2024 r. nic się nie zmieni. System regulacji środowiskowych spowodował, że brudne fabryki musiały przejść na bardziej nowoczesne i mniej przyjazne dla środowiska metody produkcji. Przede wszystkim zmiany miały dotyczyć tych 300 fabryk, które odpowiadają za ponad połowę wszystkich emisji przemysłowych w Rosji.

Na razie więc mieszkańcy tych miast znajdujących się na liście będą musieli oddychać tym, co mają, albo szukać innego miejsca do życia.